"การใช้เทคโนโลยีเพื่อแก้ไขปัญหาความยากจนของจีน" โดยนางสาวชนันภรณ์ ปุ้งเผ่าพันธ์*

                   เมื่อช่วงสัปดาห์ที่ผ่านมา ผู้เขียนได้มีโอกาสรับฟังการถ่ายทอดความรู้จากท่านองคมนตรี นายแพทย์เกษม วัฒนชัย เกี่ยวกับการแก้ไขปัญหาความยากจนของประเทศจีน ทำให้ผู้เขียนเรียนรู้ว่าหลังจากท่านสี จิ้น ผิง (Xi Jinping) ได้รับเลือกเป็นเลขาธิการใหญ่พรรคคอมมิวนิสต์จีนเมื่อวันที่ 29 พฤศจิกายน 2555 ท่านได้กล่าวถึง “ความฝันของจีน¹” (Chinese dream) ว่า “ความฝันของคนจีนในวันนี้คือการฟื้นฟูชาติ” และท่านได้ออกมาตรการต่าง ๆ และเร่งดำเนินการอย่างจริงจังและเป็นระบบ จนมีแนวโน้มว่าความฝันของจีนจะสำเร็จเป็นจริงได้ภายในปี 2020

                   ปัจจัยของความสำเร็จนอกจากระบบการเมืองการปกครองที่ทำให้นโยบายมีความต่อเนื่องแล้ว ยังมีภาคราชการที่เข้มแข็งและจริงจัง มีมาตรการช่วยเหลืออย่างตรงจุดและตรงกลุ่ม² รวมตลอดทั้งวัฒนธรรม ความเชื่อ และการดำรงชีวิตตามปรัชญาและคำสอนของนักปราชญ์ผู้ยิ่งใหญ่อย่างขงจื๊อ เล่าจื๊อ

                   ผู้เขียนนำข้อคิดที่ได้รับจากท่านองคมนตรีมาคิดวิเคราะห์ต่อว่า นอกจากแนวคิดแนวปฏิบัติที่ภาครัฐจะต้องเข้าใจ และเข้าถึง เพื่อนำไปพัฒนาคุณภาพชีวิตคนจน รวมไปถึงบริบทของครอบครัวและสังคมของคนกลุ่มนี้แล้วนั้น อะไรคือเครื่องมืออันชาญฉลาดที่ช่วยให้ภาครัฐสามารถทุ่นแรงในการนำมาใช้เพื่อแก้ปัญหาความยากจนของคนในชาติโดยใช้ทรัพยากรที่มีอยู่อย่างจำกัดได้อย่างมีประสิทธิภาพและเป็นรูปธรรม

                   คำตอบหนึ่งที่มีอยู่คงไม่หนีพ้นเรื่องของการใช้ “เทคโนโลยี” (Technology) เพื่อแก้ไขปัญหาความยากจน

                   ฟังดูแล้วการใช้เทคโนโลยีมาแก้ไขปัญหาความยากจนออกจะไกล ๆ กันสักหน่อย แต่จริง ๆ แล้ว ภาครัฐของประเทศจีนทุ่มเทเทคโนโลยีมาสนับสนุนการแก้ไขปัญหาความยากจนมาเป็นระยะเวลานาน บนหลักการที่ว่า “ต้องแก้ไขปัญหาให้ตรงจุด” ซึ่งการจะแก้ไขปัญหาให้ตรงจุดได้ ต้องมีข้อมูลระดับครัวเรือน เพราะแต่ละครัวเรือนยากจนเพราะปัญหาที่แตกต่างกัน การมีข้อมูลความยากจนของครัวเรือนโดยละเอียดและทันสมัยจึงจะทำให้ภาครัฐรู้ว่าปัญหาของและครัวเรือนคืออะไร จะแก้ปัญหาได้ตรงจุด ไม่ใช้ระบบ one size fits all

                   ที่สำคัญคือ เจ้าหน้าที่ภาครัฐต้องรู้จักคุณค่าและความสำคัญของเทคโนโลยีที่ว่าและนำมาใช้อย่างจริงจัง ไม่ว่าจะอยู่พื้นที่ใดก็สามารถหยิบยกข้อมูลที่เกิดจากระบบเทคโนโลยีไปใช้เพื่อแก้ไขปัญหาความยากจนในระดับครัวเรือนได้จากทุกที่ ทุกเวลา

                   จากการศึกษาเพิ่มเติม ผู้เขียนพบว่าจีนใช้ยุทธศาสตร์การเก็บข้อมูล (Data)³ เพื่อที่จะนำมาใช้เป็นหลักเกณฑ์ที่จะใช้วัดความยากจน ซึ่งประเทศจีนมีความพยายามในการเก็บรวบรวมข้อมูลเรื่องความยากจนและเผยแพร่แก่คนทั่วไป อันจะทำให้นักวิเคราะห์สามารถนำข้อมูลมาใช้ประเมินผลลัพธ์ของนโยบายรัฐ ส่วนเจ้าหน้าที่รัฐเองก็สามารถอาศัยข้อมูลมาใช้กำหนดนโยบายต่อสู่กับความยากจน และปรับปรุงนโยบายเมื่อสภาพการณ์เปลี่ยนแปลงไป

                   รัฐบาลจีนเลือกใช้วิธีเก็บปริมาณข้อมูลจำนวนมหาศาลที่มีอยู่ทุกรูปแบบ (Big Data) โดยกำหนดให้มณฑลกุ้ยโจวเป็นที่ตั้งของศูนย์ Big Data แห่งแรกของประเทศจีน ทั้ง ๆ ที่มณฑลกุ้ยโจวมีประชากรยากจนอยู่ในอันดับต้น ๆ ของจีน แต่กลับมีข้อได้เปรียบด้านปัจจัยการพัฒนา Big Data หลายประการ ทั้งในด้านสภาพภูมิอากาศ (Weather) เพราะมีอุณหภูมิ (Temperature) ที่เหมาะสม ส่งผลดีต่อการควบคุมอุปกรณ์ IT มีต้นทุนค่าไฟฟ้าถูกเพราะเป็นแหล่งผลิตไฟฟ้าที่สำคัญของประเทศจีน และที่สำคัญคือโครงข่ายอินเทอร์เน็ตที่สมบูรณ์ เพราะกุ้ยโจวเป็นเมืองแรกของประเทศจีน ที่มี Wi-Fi ครอบคลุมทั้งเมือง ประชาชนจึงเข้าถึงเทคโนโลยีสารสนเทศได้อย่างง่ายดาย⁴

                   เจ้า Big Data นี่เอง ที่ทำให้กุ้ยโจว มณฑลที่มีประชากรยากจนจำนวนมากเป็นอันดับต้น ๆ ของจีน เปลี่ยนแปลงไปอย่างมหัศจรรย์ กล่าวคือ เพียงแค่ 5 ปี อัตราคนยากจนลดลงจากร้อยละ 26.8 เหลือเพียงร้อยละ 8 เท่านั้น⁵  ซึ่งไม่เพียงแต่จะสามารถยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชนแล้ว ยังเป็นส่วนหนึ่งของการเพิ่มศักยภาพการแข่งขันเพื่อขับเคลื่อนการพัฒนาเศรษฐกิจของมณฑลกุ้ยโจวให้ก้าวหน้ายิ่ง ๆ ขึ้น โดยที่ปัจจุบัน กุ้ยโจวยังคงสามารถรักษาอัตราการเติบโตของ GDP ให้ติด 1 ใน 3 ของจีน ต่อเนื่องกันมานานถึง 7 ปี⁶

                   โดยรัฐบาลกุ้ยโจวใช้ Big Data ควบคู่ไปกับระบบคอมพิวเตอร์ที่พร้อมรองรับการทำงานของผู้ใช้งานในทุก ๆ ด้านไม่ว่าจะเป็นระบบเครือข่าย การจัดเก็บข้อมูล การทดสอบระบบหรือติดตั้งฐานข้อมูล หรือการใช้งานซอฟต์แวร์เฉพาะด้านในธุรกิจต่าง ๆ โดยที่ผู้ใช้งานไม่ต้องติดตั้งระบบทั้งฮาร์ดแวร์และซอฟต์แวร์ไว้ที่สำนักงานให้ยุ่งยาก แต่สามารถใช้งานในสิ่งที่ต้องการได้ด้วยการเชื่อมต่อกับระบบอินเทอร์เน็ตหรือที่เรียกว่า “Cloud Computing”

                   ในการทำ Cloud Computing จะมีการสร้างแพลตฟอร์มที่ชื่อว่า “Poverty Alleviation Cloud” ซึ่งทำงานบนระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ (Geographic Information System : GIS) เพื่อเก็บข้อมูลคนจนตัวจริง ตรวจสอบ และให้ความช่วยเหลืออย่างทั่วถึง โดยเชื่อมโยงข้อมูลกับ 17 หน่วยงานในระดับมณฑลที่เกี่ยวข้อง เช่น สำนักงานตำรวจ กรมการศึกษา สำนักงานทรัพยากรมนุษย์และประกันสังคม เข้าไว้ด้วยกัน สามารถแชร์ข้อมูลร่วมกันแก้ไขปัญหาความยากจนผ่านแพลตฟอร์มรัฐบาลกุ้ยโจวที่ชื่อว่า Guizhou-Cloud

                   ตัวอย่างการใช้แพลตฟอร์มที่ว่านี้ เช่น เด็กนักเรียนที่อยู่ในครอบครัวฐานะยากจนที่สอบชิงทุนหรือขอทุนได้ แต่ขาดแคลนทุนทรัพย์เพื่อใช้จ่ายระหว่างรอรับทุน 4 – 6 เดือน เด็กนักเรียนคนนั้น ก็จำเป็นที่จะต้องสละสิทธิ์และโอกาสเรียน แต่เมื่อกุ้ยโจวใช้ Big Data ตรวจสอบว่า นักเรียนที่ยื่นขอทุนที่มีฐานะยากจนจริง ก็จะได้เรียนหนังสือโดยไม่ต้องจ่ายค่าเล่าเรียน เป็นต้น⁷

                   จริง ๆ แล้ว การโยงใยในระบบแพลตฟอร์มดังกล่าว ทำให้ผู้เขียนนึกไปถึงการซักประวัติ Genograms⁸ เพื่อคัดกรองประวัติวินิจฉัยหาสาเหตุโรคตามโรงพยาบาล ซึ่งค่อนข้างมีความแม่นยำและมีข้อมูลรายละเอียดตรงกับความเป็นจริง โดยที่ข้อมูลเหล่านั้น จะไม่ได้ตัดปัจจัยที่อาจจะทำให้เกิดสาเหตุของการเกิดโรคนั้นแม้แต่เพียงประการเดียว ซึ่งการวินิจฉัยรูปแบบนี้ไม่เพียงแต่จะทำให้ทราบถึงรายละเอียดข้อมูลของคนไข้ ยังรวมไปถึงญาติพี่น้องอีกด้วย

                   แพลตฟอร์มฐานข้อมูลข้างต้นนี้ มีความครอบคลุมในทุก ๆ ด้าน แถมยังมีการวิเคราะห์เพื่อสนับสนุนการชื่อเสียงและมาตรฐานให้กับผลิตภัณฑ์ในแต่ละพื้นที่ แล้วทางภาครัฐ ภาคเอกชน และผู้ประกอบการ ร่วมหารือปลุกปั้นกันอย่างจริงจังตั้งแต่เริ่มจนถึงการสร้างรายได้ (Value Chain) อีกด้วย ซึ่งถือว่า เป็นการแก้ไขปัญหาอย่างตรงจุดและตรงกลุ่ม  

                   กล่าวได้ว่าแพลตฟอร์มนี้เขาครบเครื่องจริง ๆ และถือเป็น “การให้ความหวังกับคนจน⁹” อย่างแท้จริงดังวาทะของนายหม่า หยุน หรือแจ๊ค หม่า (Jack Ma) ประธานกลุ่มบริษัทอาลีบาบาเคยกล่าวไว้ 

                   อีกตัวอย่างของการใช้เทคโนโลยีขจัดความยากจน คือ “การทำให้มีตลาดขึ้นในทุกที่” หรือ E-Marketplace หรือ E-Commerce ซึ่งการนำกลยุทธ์การทำตลาดออนไลน์เหล่านี้ให้เข้าถึงชนบท (Rural E-commerce) นั้น เป็นยุทธศาสตร์ที่สำคัญที่ประเทศจีนใช้ ทำให้สามารถกระจายสินค้าจากภาคเกษตรกรรม ซึ่งเป็นอาชีพหลักของคนจีนให้เป็นที่รู้จักและมีโอกาสสร้างรายได้เพิ่มขึ้นด้วย โดยที่ผู้ผลิตและเกษตรกรในชนบทสามารถได้รับรายได้จากสินค้าของตัวเองมากที่สุด เพิ่มช่องทางการสร้างรายได้ และลดต้นทุนการผลิต ค่าขนส่ง¹⁰

                   หน่วยงานของรัฐจีนมีการร่วมมือกับภาคเอกชน อาทิเช่น Alibaba Group เพื่อร่วมกันพัฒนา E- commerce เข้าไปช่วยสร้างและสอนคนชนบทให้สามารถขายสินค้าการเกษตรและอื่น ๆ ผ่านระบบออนไลน์ รวมไปถึงระบบ Logistics ซึ่งเป็นระบบขนส่งสินค้าตามคำสั่งไปถึงบ้านด้วยระบบการส่งของทั่วประเทศ อันจะนำมาสู่การสร้างงานระดับท้องถิ่นเพิ่มขึ้นเป็นจำนวนมาก และในขณะเดียวกัน ก็สามารถช่วยให้ผู้อยู่ห่างไกลสามารถเข้าถึงตลาดข้างนอกผ่านระบบแพลตฟอร์มของบริษัทเหล่านี้ได้เช่นเดียวกัน¹¹

                   จะเห็นได้ว่า ความสำเร็จที่เกิดขึ้นจากการพัฒนา Rural E-commerce ดังสถิติของทางสถาบัน National Academy of Economic Strategy, CASS ที่ได้เปิดเผยตัวเลขสถิติธุรกิจ E- commerce ของจีนในช่วงครึ่งแรกของปี 2017 ตั้งแต่เดือนธันวาคม 2559 - เดือนพฤษภาคม 2560 ว่า ประเทศจีนมียอดการค้าปลีกออนไลน์สูงถึง 3,022,900 ล้านหยวน เพิ่มขึ้นร้อยละ 35.3 เมื่อเทียบกับช่วงเดียวกันของปีก่อน แบ่งเป็นยอดค้าปลีกสินค้าทางออนไลน์มีมูลค่า 2,327,200 ล้านหยวน ยอดค้าปลีกบริการทางออนไลน์มีมูลค่า 695,700 ล้านหยวน  ครองสัดส่วนร้อยละ 13.2 ของยอดการค้าปลีกสินค้าอุปโภคบริโภค¹² และมีแนวโน้มที่ดีขึ้นอย่างต่อเนื่อง

                        สำหรับการขายสินค้าหรือบริการนั้น ถ้าไม่สามารถความไว้วางใจในสินค้าหรือบริการได้ ก็คงยากที่จะทำให้ลูกค้าตกลงปลงใจที่จะเลือกซื้อสินค้าได้ จีนจึงใช้อีกเทคโนโลยีหนึ่งในการสร้างการรับรู้รายละเอียดของสินค้าหรือบริการให้แก่ผู้เลือกซื้อสินค้าหรือบริการ นั่นก็คือก็คือระบบ QR Code ที่ทุกคนรู้จักกันดีนี่แหละค่ะ

                   จริง ๆ ระบบ QR Code นี้ใช้ได้หลากหลายมาก ไม่ว่าจะใช้ในการเพิ่มเพื่อนในแอปพลิเคชั่นพูดคุย การชำระค่าบริการและสินค้า การสมัครเป็นสมาชิก หรือแม้กระทั่งใช้ในการตอบแบบสอบถาม  รัฐบาลจีนส่งเสริมให้มีการใช้ระบบนี้เพื่อให้ภาครัฐสามารถเข้าถึงข้อมูลคนยากจนได้ง่ายขึ้น ขณะเดียวกัน มันก็ช่วยทำการตลาดออนไลน์ได้ด้วย ผู้ที่เลือกซื้อสินค้าสามารถใช้สมาร์ทโฟนสแกนดูข้อมูลเกี่ยวกับสินค้านั้น ๆ อาทิเช่น สินค้าเกษตร สามารถดูเวลาและสถานที่เพาะปลูก เวลาที่บรรจุสินค้า แล้วหลังจากนั้นก็ใช้เทคโนโลยีระบบรวบรวมยอดขายผ่านระบบสแกนบาร์โค้ด (Barcode) ซึ่งสามารถวิเคราะห์เส้นทางการขาย รวมถึงการต่อยอดการขายผลิตภัณฑ์ออนไลน์ได้อีกด้วย¹³

                   การใช้ระบบ QR Code นั้น เป็นเรื่องที่น่าสนใจและเหมาะกับยุคสมัย เพราะในปัจจุบัน เครื่องมืออุปกรณ์ที่ใช้สื่อสารส่วนใหญ่ที่ผลิตขึ้นมานั้น มีระบบการทำงานที่สามารถเชื่อมต่อระบบอินเทอร์เน็ตและสามารถสแกน QR Code ได้แทบทั้งสิ้น

                   เมื่อมองกลับมาที่ประเทศไทย ปัจจุบันหลายหน่วยงานมีความมุ่งมั่นร่วมมือกันในการพัฒนาระบบการบริหารจัดการข้อมูลแบบตรงจุด การบริหารจัดการตลาด และการสร้างความเชื่อมั่น เพื่อตอบโจทย์ปัญหาความยากจนของประชาชน และในทุกพื้นที่ต่างก็มีการดำเนินการโครงการพัฒนาช่วยกันแก้ไขปัญหายากจนให้เป็นความจริงในปัจจุบัน เช่น โครงการจับคู่เสี่ยว เกี่ยวก้อย แก้จน คนขอนแก่น ซึ่งดำเนินการในพื้นที่ที่ผู้เขียนเคยได้รับมอบหมายไปปฏิบัติราชการในช่วงที่อยู่ในโครงการพัฒนานักบริหารการเปลี่ยนแปลงรุ่นใหม่ (โครงการ น.ป.ร. ของสำนักงาน ก.พ.ร.)

                   อย่างไรก็ดี ผู้เขียนเห็นว่า การตอบโจทย์ของปัญหานี้ มิใช่ว่าจะพัฒนาเทคโนโลยีให้ก้าวไกลไปเพียงด้านเดียว แต่ขึ้นอยู่กับการเห็นประโยชน์และคุณค่าของสิ่งที่จะทำ รวมไปถึงความสามัคคีร่วมมือร่วมใจกัน เพื่อจะนำสิ่งที่พัฒนาไปประยุกต์ใช้ให้คนพ้นจนได้เป็นจริงด้วย หากใช้เทคโนโลยีมาผสมผสานกับการดำเนินงานที่เป็นอยู่ ก็จะเร่งให้ประชาชนพ้นจากความยากจนได้เร็วขึ้น อีกทั้งยังสามารถติดตามงานอย่างใกล้ชิด ไม่ใช่ว่าพ้นจนแล้วยังกลับไปจนอีกรอบ เหมือนดั่งที่มีคนเคยกล่าวว่า เป็นการหาจุดอุดรอยโอ่ง ในขณะที่เติมน้ำใส่ไปพร้อมกันอีกด้วย

                   ทั้งนี้ ผู้เขียนในฐานะนักพัฒนาระบบราชการ สำนักงาน ก.พ.ร. ยังคงเชื่อมั่นศรัทธาในพลังความร่วมมือร่วมใจและศักยภาพของทุกหน่วยงานที่เกี่ยวข้องที่จะช่วยกันพัฒนาประเทศชาติเพื่อให้ประชาชนไทยมีชีวิตที่ดีขึ้นอย่างแท้จริงได้ในเร็ววัน

***********************

*นักพัฒนาระบบราชการปฏิบัติการ สำนักงาน ก.พ.ร.

¹ ความฝันจีนเป็นความฝันของคนจีน ประกอบด้วยเป้าหมาย 200 ปี กับเป้าหมายแห่งการฟื้นฟูประเทศของจีน ซึ่งเกี่ยวข้องกับสวัสดิการของ

ประชาชน (ที่มา: http://aseanecon.info/20180111/758)

² รัฐบาลจีนได้กำหนดระบบการจัดการขจัดความยากจน แบ่งเป็น 6 ระบบย่อยคือ มาตรการ-ตั้งทีมงาน-ประเมิน-รับผิดชอบ-ปฎิบัติ-ติดตามและตรวจสอบ มาตรการการช่วยเหลือผู้ยากจนของรัฐบาลจีนไม่ใช่การหว่านแห แต่คือการช่วยเหลืออย่างตรงจุดและตรงกลุ่มหรือที่ภาษาจีนกล่าวว่า “จิงจุ่น”（精准）หน่วยงานที่ดูแลมีการเข้าไปสอดส่องและตามงานอย่างใกล้ชิด สิ่งสำคัญคือ การช่วยเหลือคนจนและไม่ให้คนจนกลับไปจนอีกรอบ (ที่มา : ผู้จัดการออนไลน์, ออนไลน์ , https://mgronline.com/china/detail/9610000107276)

³ ที่มา : https://thaipublica.org/2018/01/pridi84/

⁴ ที่มา :https://www.thaibizchina.com/กุ้ยโจว-จากมณฑลยากจนสู่/

⁵ ที่มา : http://www.1one.asia/featured/big-data-ดัน-ศก-จีนโตพุ่งพรวด/

⁶ ที่มา : http://www.thaiembbeij.org/thaibizchina/th/business-opportunity/detail.php?SECTION_ID=616&ID=18261

⁷ ที่มา : https://www.salika.co/2018/08/08/guizhou-use-big-data-and-cloud-reduce-poverty/

⁸ Genograms เป็นเครื่องมือทางคลินิกที่ช่วยแพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว ในการนำข้อมูลของครอบครัว ในการนำข้อมูลของครอบครัวผู้ป่วยมาเขียนโครงสร้างครอบครัว (Family tree) เพื่อให้เข้าใจความสัมพันธ์ของคนในครอบครัวทั้งด้านการเจ็บป่วย ความสัมพันธ์ทางสังคม ได้อย่างรวดเร็ว และนำไปใช้ในการแก้ปัญหา ดูรายละเอียดเพิ่มเติมที่ http://www.oocities.org/thaifammed/genograms.htm

⁹ ที่มา : http://tha.briia.org/node/90

¹⁰ ที่มา : https://www.ditp.go.th/contents_attach/160670/160670.pdf

¹¹ ที่มา : https://www.thaipost.net/main/detail/26350

¹² ที่มา : https://www.ditp.go.th/contents_attach/180267/180267.pdf

¹³ ที่มา : https://globthailand.com/china_0168/